Участников Международного слёта памяти ветеранов «Нормандии-Неман» приветствовали в Осиповичской СШ №3

Патрыятычнае выхаванне не тая справа, якой можна займацца дзеля птушачкі ў справаздачы. Сёння, калі расце чацвёртае пасляваеннае пакаленне, выніковасць гэтага працэсу магчыма толькі калі ёсць асобы, што ўспрымаюць любоў да Айчыны як асабісты абавязак і гатовыя дзейнічаць разам.

“Генератар ідэй” у адной з такіх яднаючых спраў — расіянін Анатоль Фяцісаў. Былы ваенны лётчык, першы камандзір авіяпалка «Нармандыя-Неман», старшыня саветаў ветэранаў 303 авіядывізіі і 18 гвардзейскага знішчальнага авіяпалка (Ваенна-паветраныя сілы Расійскай Федэрацыі). У многім дзякуючы яго энергіі і арганізацыйным здольнасцям пашыраюцца і паглыбляюцца сувязі паміж людзьмі, якія жывуць у розных краінах, але жадаюць унесці свой уклад у захаванне гісторыі савецка-французскага баявога братэрства, легендарнай баявой часці «Normandie-Niеmen» і яе пасляваенных нашчадкаў — аднайменнага французскага і 18 авіяпалка ВПС РФ, які ў 1995 годзе атрымаў ганаровую назву «Нармандыя-Неман».

Асіповіччына — малая радзіма Героя Савецкага Саюза Яўгенія Стэльмаха, лётчыка 18 знішчальнага авіяпалка, які загінуў падчас Карэйскай вайны. Ушанаванне памяці земляка лічаць справай гонару вучні і педагогі Вязаўніцкага вучэбна-педагагічнага комплексу, які носіць імя героя, СШ № 3, чыёй «пярвічцы» БРСМ таксама прысвоена імя Яўгенія Стэльмаха, воіны-інтэрнацыяналісты з Беларускага саюза ветэранаў вайны ў Афганістане, калектыў гісторыка-краязнаўчага музея, удзельнікі пошукавага клуба “Віккру”…

11 мая менавіта СШ № 3 стала месцам правядзення 31 Міжнароднага злёту памяці ветэранаў авіяпалка “Нармандыя-Неман”, які быў прысвечаны 80-годдзю фарміравання 18 гвардзейскага знішчальнага авіяпалка і 95-й гадавіне з дня нараджэння Яўгенія Стэльмаха. Асноўнымі арганізатарамі мерапрыемства з прымаючага боку сталі старшыня Асіповіцкага райсавета ГА «БСВВА» Юрый Корбан, дырэктар СШ № 3 Анатоль Шчамялёў і намеснік дырэктара Вера Барысік. Зразумела, запрошаны да ўдзелу былі не толькі школьнікі, але і краязнаўцы, прадстаўнікі грамадскіх арганізацый, органаў улады раёна. Прыехалі расійскія пошукавікі з пасёлка Ламінцэва Тульскай вобласці — Ламінцэўская СШ № 22 носіць імя яшчэ аднаго героя-лётчыка палка Уладзіміра Сярогіна, французы Рэне Баркі і Жыль Ле Лу — адпаведна ганаровы прэзідэнт асацыяцыі «Нармандыя-Неман» і віцэ-прэзідэнт аднайменнага мемарыяла. І, што стала прыемнай нечаканасцю, блізкія байцоў партызанскага атрада «Радзіма».

Звяртаючыся да прысутных, Анатоль Фяцісаў адзначыў, што савет ветэранаў 18 гвардзейскага авіяпалка з вялікай удзячнасцю ўспрымае намаганні асіпаўчан у захаванні памяці пра Яўгенія Стэльмаха, і перадаў мемарыяльную дошку, якую аднапалчане героя хацелі б размясціць на вуліцы, названай у яго гонар. Існуючая зараз мемарыяльная дошка была ўстаноўлена ў час, калі СССР афіцыйна не прызнаваў удзел сваіх вайскоўцаў у Карэйскай вайне, таму яна ўтрымлівае наўмысна скажоную інфармацыю пра подзвіг лётчыка. Сапраўдны ж патрыятызм можа грунтавацца толькі на веданні фактаў і, што вельмі важна, на іх правільным разуменні. З гэтай нагоды асаблівую каштоўнасць набываюць міжнародныя сувязі: вывучэнне агульнай гісторыі дазваляе прасцей знаходзіць узаемаразуменне ў сённяшніх няпростых геапалітычных рэаліях.

Француз Рэне Баркі некалькі дзесяцігоддзяў працаваў у СССР, а пасля вяртання на радзіму робіць многае, каб захаваць памяць пра такія незвычайныя моманты супрацоўніцтва французскага і савецкага народаў у час Другой сусветнай вайны. Першы — гэта французскі полк «Normandie-Niеmen», які змагаўся на савецка-германскім фронце, другі — савецкі партызанскі атрад «Радзіма», што быў часткай французскага Супраціўлення. Яго стварылі жанчыны — вязні канцлагера Эрувіль, якія ўцяклі  з-пад варты, звязаліся з макі (французскімі партызанамі) і 5 месяцаў змагаліся з акупантамі. Па ініцыятыве Рэне Баркі ў 2015 годзе ў г. Тыль, каля якога знаходзіўся канцлагер Эрувіль, быў адкрыты помнік гераічным партызанкам. Дзякуючы дапамозе ветэранскай арганізацыі авіяпалка ён устанавіў кантакты з адной удзельніцай атрада «Радзіма», роднымі і блізкімі шэрагу іншых партызанак. У Асіповічы знайшлі магчымасць прыехаць нявестка камандзіра атрада Надзеі Ліскавец, дачка партызанкі Алены Дзік.

Асаблівыя адносіны склаліся паміж ветэранамі палка «Нармандыя-Неман» і асіповіцкімі воінамі-інтэрнацыяналістамі. І гэта нядзіўна: інтэрнацыяналістамі па духу былі і французскія пілоты, і загінуўшы ў Карэі Яўгеній Стэльмах. Менавіта апошняму прысвечаны асобны стэнд у музеі раённай аргструктуры ГА «БСВВА», які створаны пры СШ № 3. Удзельнікі Міжнароднага злёту з вялікім інтарэсам азнаёміліся з  экспазіцыяй музея і папоўнілі яго фонды шэрагам цікавых прадметаў.

Фота Дзмітрыя САЎРЫЦКАГА.