Казка лясоў і крыніц
Сонейкам дыхае лета.
Водар салодкіх суніц.
Я нарадзілася ў гэтай
Казцы лясоў і крыніц.
Лёля Багдановіч.
Вуліца Школьная ў вёсцы Градзянец, на якой стаіць хата Ніны Уласаўны Паддубіцкай, заслужана носіць гэтую назву: на ёй калісьці размяшчалася старая драўляная школа, а праз дарогу насупраць знаходзіўся інтэрнат, дзе жылі дзеці з акаляючых вёсак — Макаўя, Лазовага, Трактара. Напрыканцы мінулага стагоддзя непадалёк узнік ужо прыгожы двухпавярховы будынак, дзе прадоўжылася гісторыя адукацыі гэтага населенага пункта. Так што вуліца на працягу многіх гадоў поўнілася звонкімі дзіцячымі галасамі. Зараз, на жаль, карціна змянілася. Толькі ў адной сям’і ёсць дзеткі-школьнікі, якія штодня трымаюць шлях у бок мясцовага “храма навукі”. Не пахнуць тут ранкі і сырадоем, бо ніхто з гаспадароў ужо не трымае кароўку — сямейную карміліцу. Даўно не стала і некаторых гаспадароў, хаты якіх асунуліся, двары пазарасталі, парканы пападалі. Дарэчы, мясцовая ўлада чатыры такія будыніны ўжо ліквідавала, на чарзе яшчэ 7. Некаторыя ўчасткі даглядаюць дачнікі, і — дзякуй Богу! — у бліжэйшы час зямлю не адолеюць палын і крапіва. Вось і ў Ніны Уласаўны ў суседзях — амаль адны дачнікі.
— Што будзе з маім домам, не ведаю, — гаворыць яна. — Хочацца, каб жыў доўга. Зараз яму роўна паўстагоддзя. Будавалі разам з мужам Віктарам Сцяпанавічам, калі пажаніліся. Прычым, на сядзібе маіх бацькоў — я ў іх была адна. Хатка, у якой жыла матуля, выглядала зусім старэнькай. Ды і без гаспадара стаяла доўга — бацька загінуў на вайне. Выдзеліла нам тады ўлада лес, як сям’і загінуўшага, крыху танней, чым іншым. А праз два гады святкавалі наваселле. Мама таксама перасялілася да нас. Тут выгадаваліся і двое нашых дзетак: дачка жыве ў Мінску, сынава сям’я таксама, а ён — са мною. Цяпер жа ў многіх бяда адна — гарэлка: прывыкнуць лёгка, а пазбавіцца ад гэтай злоснай забавы мала каму ўдаецца. Вось і ён не змог. І баліць невыносна сэрца, што не магу дапамагчы. Здаецца, усё б аддала, каб вярнуць яго да цвярозага жыцця, у сваю сям’ю, да дзетак і жонкі.
Голас жанчыны задрыжаў, а ў вачах адбіўся яшчэ больш глыбокі смутак, які заўважыўся пры пачатковым знаёмстве. Яе непрыхаваны боль не мог не казытнуць душу. І зноў усплыло нямое пытанне: чым жа вінаватыя тысячы матуль, каму наканавана несці такую нялёгкую ношу?
Цяжка ўздыхнуўшы, гаспадыня працягнула:
— Гадавалі, кармілі, апраналі, начэй недасыпалі, апошнюю капейку аддавалі, каб толькі дзеці былі не горшыя за іншых, каб жылі лепш, чым бацькі. Што ж гэта робіцца ў свеце? Без вайны дзеці растуць сіротамі. Раней жа не чакалі ад дзяржавы ніякіх выгод, пра свой дабрабыт клапаціліся самі, на вёсцы асабліва гэта адчувалася. Пакуль бацькі былі на працы, дзеці завіхаліся па гаспадарцы — з маленства прывыкалі да работы. Але нешта не так пайшло. Неяк лёгка стала жыць маладым, як быццам не ведаюць, для чаго жывуць.
І яна зноў на некалькі хвілін застыла ў задуменні. Не хацелася парушаць і мне плынь яе думак. У цішыні чуліся толькі муркатанне ката ды рытмічны стук насценнага гадзінніка.
— Цяжка адчуваць, што жыццё адыходзіць, але самае балючае не гэта — вёска знікае, — зноў сабраўшыся з думкамі, загаварыла жынчына. — Мне ўспамінаецца наша колішняя Градзянка — прыгожая, шматлюдная, працавітая і гаманлівая. Людзям было дзе прыкласці свае рукі. Большасць мужчын шчыравала ў леспрамгасе, плацілі там добра. Кожны трымаўся работы. Вакол яго ўсё і круцілася. Нафтабаза, магазін, сталовая, дзе я адпрацавала амаль усё жыццё. Некаторыя завіхаліся на калгаснай ферме. У кожнага — заможная гаспадарка: каровы, свінні і іншая жыўнасць. Надзелы сенакосу — вялікія (зараз на іх малады лясок пасадзілі). Не было праблем і з медыцынай: захварэў — на месцы свая бальніца з доктарам. Людзі адчувалі сябе шчаслівымі. Ніколі не думалася, што ўсё прыйдзе ў заняпад. Адно толькі радуе — вечным застаецца лес, які, колькі сябе памятаю, заўсёды прыцягваў грыбамі і ягадамі. Не змяняе гэтай звычкі і сёння. Сёлета амаль за маім агародам столькі было суніц! Балота, што цягнецца ўздоўж чыгункі на некалькі кіламетраў у бок Чэрвеня да вёскі Каляіна, штогод поўніцца журавінамі. Бярэзнік — рукой падаць — парадаваў таксама: людзі насілі адтуль красначы. Сама даўно ў лес не хаджу — здароўя няма, а за народ радуюся. Хто не лянуецца, той і зарабіць няблага можа на лясным дабры.
Ніна Уласаўна паднялася з месца і прапанавала прайсці ў двор, дзе паказала сад, пасаджаны калісьці разам з мужам. Ён быў ужо пусты, як і агарод, ад якога засталося ўсяго 3 соткі замест ранейшых 55.
— Любімае месца адпачынку — схавацца ў летнюю спёку пад вінаградам, — сказала яна і прапанавала паласавацца вінаградам, гронкі якога звісалі над нашымі галовамі. — Бярыце з сабою, колькі захочаце. Няма каму ўраджай зняць. Раней хоць віно рабілі ды кампоты каталі, а зараз марнее ад непатрэбнасці. Адно што птушкі паклююць.
І падала пакеты з надзеяй на тое, што мы абавязкова пачастуемся. Не хацелася ёй адмаўляць, таму дружна ўзяліся за працу. А яна прысела ціхенька на лаўку, абаперлася на кіёк — пастаяннага спадарожніка — і была шчаслівая, як падалося, што аддала часцінку свайго дабра і цяпла выпадковым гасцям.
Ніна ВІКТОРЧЫК. Фота Ніны ЦАРЫК.
ПАСЛЯСЛОЎЕ…
Чатыры канцы свету, чатыры падарожжы, чатыры чалавечыя лёсы, знітаваныя з гісторыяй родных мясцін, з якімі спалучана ўсё жыццё і адкуль суджана будзе пайсці ў апошні шлях. Але пакуль б’юцца сэрцы, думкі іх аб адным — каб шчасліва жылі аднавяскоўцы, каб родная зямля давала ўраджай, каб у чалавека была работа, каб злачынствы не спустошвалі людскія душы і каб ніколі не знікалі людская спагада і любоў.
Загрузка ...
